NHẬN ĐỊNH CỦA TÒA ÁN
[1] Cụ Nguyễn Trọng T3 (chết năm 1995) và cụ Đào Thị T4 có 06 người con chung là ông Nguyễn Quốc D (chết ngày 01/7/2017), bà Nguyễn Thị Thanh H, bà Nguyễn Thị Tố T, bà Nguyễn Thanh N, bà Nguyễn Ngọc L (chết năm 2006) và ông Nguyễn Trọng T1. Ông D có 02 người con là chị Nguyễn Thị Bích N1 và anh Nguyễn Trọng V. Bà Lan có 02 người con là anh Phạm Duy A và anh Phạm Minh T2.
[2] Tại Quyết định số 14/2017/QĐ-GQVDS ngày 19/9/2017, Tòa án nhân dân quận H, thành phố Hà Nội tuyên bố cụ T4 mất năng lực hành vi dân sự và cử bà T là người giám hộ của cụ T4. Ngày 03/10/2017, bà N được Ủy ban nhân dân phường P cấp trích lục đăng ký giám sát người giám hộ số 01/TLGH.
[3] Tại Bản di chúc được lập tại Văn phòng Công chứng L ngày 17/3/2017, ông D lập bản Di chúc phân chia tài sản cho các con là chị N1, anh V. Theo đó, chị N1 được hưởng thừa kế số tài sản là 06 quyển sổ tiết kiệm có giá trị 10.005.701.569 đồng; anh V được hưởng thừa kế số tài sản là 07 quyển sổ tiết kiệm có giá trị 10.004.457.982 đồng và chị N1, anh V chỉ được hưởng thừa kế những di sản nêu trên, không được hưởng thừa kế những di sản khác của ông D.
[4] Ngày 19/3/2018, Văn phòng Thừa phát lại quận H lập Vi bằng ghi nhận thỏa thuận của anh V, chị N1, bà T, bà N, bà H và ông T1 về việc phân chia di sản thừa kế của ông D để lại, bao gồm 35 quyển sổ tiết kiệm đứng tên ông Nguyễn Quốc D có giá trị hơn 42.000.000.000 đồng tại 05 Ngân hàng: VPBank Chi nhánh H, Techcombank Chi nhánh H, MBBank Phòng giao dịch N, SeaBank Chi nhánh Đ, SeaBank Phòng giao dịch Đạ và lãi suất tiền gửi Ngân hàng của các quyển sổ tiết kiệm (những tài sản này nằm ngoài nội dung Di chúc ông D lập phân chia tài sản cho các con). Số tiền nêu trên được chia thành 03 phần bằng nhau cho các hàng thừa kế thứ nhất của ông D là cụ Đào Thị T4, anh Nguyễn Trọng V, chị Nguyễn Thị Bích N1. Theo đó, cụ T4 được hưởng số tiền thừa kế ông D để lại là 16.000.000.000 đồng bao gồm tiền gốc và lãi của các sổ tiết kiệm.
[5] Anh V cho rằng bà T được chỉ định là người giám hộ của cụ T4 nhưng không trực tiếp chăm sóc, đảm bảo việc điều trị chữa bệnh cho cụ T4 mà trên thực tế người trực tiếp thực hiện nghĩa vụ này là ông T1, bà T cũng không công khai minh bạch việc quản lý, sử dụng số tiền 16.000.000.000 đồng của cụ T4 trong việc chi tiêu chăm sóc cụ T4 là vi phạm nghĩa vụ của người được giám hộ.
[6] Tuy nhiên, theo quy định tại khoản 2 Điều 71 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 thì “con có nghĩa vụ và quyền chăm sóc, nuôi dưỡng cha mẹ, đặc biệt khi cha mẹ mất năng lực hành vi dân sự, ốm đau, già yếu, khuyết tật; trường hợp gia đình có nhiều con thì các con phải cùng nhau chăm sóc, nuôi dưỡng cha mẹ”. Do đó, việc chăm sóc cụ T4 vừa là quyền, vừa là nghĩa vụ của bà T, bà N, bà H và ông T1 trong đó có bà T (thêm vai trò là người giám hộ) và bà N (thêm vai trò là người giám sát giám hộ). Tài liệu trong hồ sơ thể hiện cụ T4 (sinh năm 1927, đến thời điểm hiện tại cụ T4 đã 94 tuổi) bị tai biến mạch máu não từ năm 1995 làm giảm khả năng vận động, nói khó. Năm 2011, cụ T4 bị gẫy cổ xương đùi nằm liệt giường từ đó không đi lại được, mọi sinh hoạt cá 9 nhân phụ thuộc hoàn toàn vào con cái nhưng giữa bà T, bà N, bà H và ông T1 không có tranh chấp về việc chăm sóc, nuôi dưỡng cụ T4.
[7] Theo Quy chế về tiền gửi tiết kiệm được ban hành theo Quyết định số 1160/2004/QĐ-NHNN ngày 13/9/2004, được sửa đổi, bổ sung một số điều theo Quyết định số 47/2006/QĐ-NHNN ngày 25/9/2006 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (nay được thay thế bằng Thông tư số 48/2018/TT-NHNN ngày 31/12/2018) tại Điều 6 quy định: “2. Người gửi tiền là người thực hiện giao dịch liên quan đến tiền gửi tiết kiệm. Người gửi tiền có thể là chủ sở hữu tiền gửi tiết kiệm, hoặc đồng chủ sở hữu tiền gửi tiết kiệm, hoặc người giám hộ hoặc người đại diện theo pháp luật của chủ sở hữu tiền gửi tiết kiệm, của đồng chủ sở hữu tiền gửi tiết kiệm”. Khoản 3 Điều 7 quy định: “Đối với… người mất năng lực hành vi dân sự… thì chỉ được thực hiện các giao dịch liên quan đến tiền gửi tiết kiệm thông qua người giám hộ hoặc người đại diện theo pháp luật”.
[8] Theo Thông tư số 23/2014/TT-NHNN ngày 19/8/2014 của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam hướng dẫn việc mở và sử dụng tài khoản thanh toán tại tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán, được sửa đổi, bổ sung theo Thông tư số 32/2016/TT-NHNN ngày 26/12/2016 (nay được thay thế bằng Thông tư số 02/2019/TT-NHNN ngày 28/02/2019), tại điểm c khoản 1 Điều 11, khoản 2 Điều 15 quy định đối tượng mở tài khoản thanh toán như sau: “…người mất năng lực hành vi dân sự theo quy định của pháp luật Việt Nam mở tài khoản thanh toán thông qua người đại diện theo pháp luật”. “Việc sử dụng tài khoản thanh toán của cá nhân là người… mất năng lực hành vi dân sự… phải được thực hiện thông qua người giám hộ hoặc đại diện theo pháp luật. Người giám hộ, người đại diện theo pháp luật thực hiện các giao dịch thanh toán thông qua tài khoản thanh toán của người được giám hộ hoặc người mà mình làm đại diện theo quy định của pháp luật dân sự về giám hộ và đại diện”.
[9] Như vậy, việc thực hiện các giao dịch liên quan đến tiền gửi tiết kiệm thông qua người giám hộ hoặc người đại diện theo pháp luật và việc sử dụng tài khoản thanh toán của cá nhân là người mất năng lực hành vi dân sự phải được thực hiện thông qua người giám hộ hoặc đại diện theo pháp luật. Thực tế, người giám sát giám hộ là bà N xác nhận bà T đã sử dụng tài sản của cụ T4 trong việc chăm sóc sức khỏe và thực hiện các giao dịch về lợi ích của cụ T4. Quá trình giải quyết vụ án tại giai đoạn xét xử phúc thẩm, bà T đã cung cấp cho Tòa án giấy xác nhận số dư tiền gửi tại Ngân hàng TMCP Quốc dân Chi nhánh H của bà Nguyễn Thị Tố T tính đến ngày 13/01/2021 là 14.700.000.000 đồng. Theo Bản thuyết minh về quá trình và kết quả quản lý tài sản của người được giám hộ là cụ Đào Thị T4 nhận được từ số tiền thừa kế của ông D từ tháng 4/2018 đến ngày 18/01/2021, bà T, bà N, bà H và ông T1 xác nhận hiện trạng tài sản còn 15.880.000.000 đồng (trong đó có 14.700.000.000 đồng – có giấy xác nhận số dư tiền gửi tại Ngân hàng TMCP Quốc dân Chi nhánh H) và 239.842.082 đồng tiền mặt. Ngoài số tiền nêu trên, cụ T4 còn có các tài sản khác là Căn hộ số 14.17 – Tòa nhà chung cư N3 TT N, quận H, thành phố H; Căn hộ số 0601 – Tòa nhà N3 TT N, quận H, thành phố H; Căn nhà ở tại chợ N, quận H, thành phố H vẫn giữ nguyên hiện trạng pháp lý và là tài sản của cụ Đào Thị T4.
[10] Nguyên đơn là anh V chỉ là hàng thừa kế thứ 2 (cháu nội của cụ T4) có yêu cầu thay đổi người giám hộ nhưng anh V không cung cấp được tài liệu, chứng cứ chứng minh bà T, bà N vi phạm các điều kiện của người giám hộ và người giám sát giám hộ theo quy định của pháp luật. Hơn nữa, không có thỏa thuận hay cam kết nào giữa bà T, bà N, bà H và ông T1 với anh V về việc bà T, bà N, bà H và ông T1 phải công khai chi tiêu, chăm sóc cụ T4 cho anh V. Theo quy định tại khoản 2 Điều 104 Luật Hôn nhân và gia đình thì cháu có nghĩa vụ kính trọng, chăm sóc, phụng dưỡng ông bà nội, ông bà ngoại; trường hợp ông bà nội, ông bà ngoại không có con để nuôi dưỡng mình thì cháu đã thành niên có nghĩa vụ nuôi dưỡng. Nay các con đẻ của cụ T4 đang sống không có ai đề nghị thay đổi người giám hộ của cụ T4 và không đồng ý anh V là người giám hộ cho cụ T4. Do đó, việc Tòa án cấp sơ thẩm và Tòa án cấp phúc thẩm xác định bà T vi phạm nghĩa vụ đại diện cho người được giám hộ trong các giao dịch dân sự, nghĩa vụ quản lý tài sản của người được giám hộ và nghĩa vụ bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người được giám hộ để chấp nhận yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn, chỉ định anh V là người giám hộ của cụ T4 trong khi các con của cụ T4 không đồng ý là không đúng quy định của pháp luật và đạo đức xã hội, phong tục tập quán.
[Nguồn: Quyết định GĐT số 56/2021/DS-GĐT Ngày 14/09/2021 của TÒA ÁN NHÂN DÂN CẤP CAO TẠI HÀ NỘI]
Xem thêm các chia sẻ tài liệu pháp luật của chúng tôi tại các địa chỉ:
📣 Website: www.fdvn.vn hoặc www.fdvnlawfirm.vn
♥️ Fanpage and Group:
https://www.facebook.com/fdvnlawfirm
https://www.facebook.com/lawyersindanang
https://www.facebook.com/SayMeNgheLuat
https://www.facebook.com/groups/saymengheluat
https://www.facebook.com/groups/legalforeignersinvietnam
🎵 Kênh Youtube: https://www.youtube.com/c/luatsufdvn
🎵 FDVN trên Tik Tok: https://www.tiktok.com/@luatsufdvn
☎️ Kênh Telegram FDVN: https://t.me/luatsufdvn
Xem file đính kèm toàn văn Quyết định GĐT: 56/2021/DS-GĐT
