100 câu hỏi về hợp đồng trong xây dựng - Luật sư Đà Nẵng

Trong quá trình đổi mới và hội nhập, vấn đề “ Hợp đồng trong xây dựng” mới thực sự được quan tâm trong những năm gần đây, đặc biệt là từ sau khi Việt Nam chính thức gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới.

Toàn cảnh bức tranh về Hợp đồng trong xây dựng có thể hình dung bao gồm nhiều mảng khác nhau: Thứ nhất, đó là các dự án sử dụng vốn đầu tư trực tiếp của nước ngoài (FDI) mà các chủ đầu tư trực tiếp là nước ngoài, các dự án lớn của một số tập đoàn, tổng công ty nhà nước (như điện lực, dầu khí, cơ khí, vật liệu xây dựng…) và một số dự án sử dụng nguồn vốn ODA do yêu cầu của các nhà tài trợ phải tổ chức đấu thầu quốc tế, thường áp dụng các Mẫu hợp đồng theo thông lệ quốc tế trong đó Mẫu hợp đồng FIDIC của Liên đoàn quốc tế các kỹ sư tư vấn được áp dụng khá phổ biến. Thứ hai, đó là các dự án sử dụng vốn Nhà nước bao gồm vốn ngân sách nhà nước, vốn tín dụng do Nhà nước bảo lãnh, vốn tín dụng đầu tư phát triển của Nhà nước và vốn đầu tư của các doanh nghiệp Nhà nước, thường áp dụng những Mẫu hợp đồng theo tập quán đã hình thành từ nhiều năm qua nên nội dung quá đơn giản, không thống nhất, hơn nữa các điều kiện hợp đồng khá lỏng lẻo theo chiều hướng chủ đạo là ký kết hợp đồng theo giá trọn gói một cách tràn lan trong khi thực tế lại không đủ điều kiện để áp dụng hình thức giá hợp đồng này. Vì vậy, hậu quả phổ biến là mọi rủi ro xảy ra như phát sinh khối lượng so với thiết kế bản vẽ thi công hoặc hồ sơ mời thầu và biến động giá cả đều do nhà thầu gánh chịu (vì lý do đơn giản chủ đầu tư là Nhà nước). Đến năm 2008, khi cơn bão giá xảy ra trên phạm vi rộng, lúc đó các dự án sử dụng vốn nhà nước mới được phép chuyển từ hình thức hợp đồng trọn gói đã ký sang hợp đồng theo giá điều chỉnh; nhưng trong thực tế việc điều chỉnh hợp đồng là vô cùng khó khăn, nặng về “ cơ chế xin cho” .

Thực trạng hợp đồng trong xây dựng của nước ta trong nhiều thập niên qua như phản ánh trên đây là do nhiều nguyên nhân trong đó không thể không đề cập đến cơ chế cấp phát, cho vay và thanh toán đối với các dự án sử dụng vốn ngân sách Nhà nước cũng như các dự án sử dụng vốn Nhà nước của các doanh nghiệp đang có nhiều bất cập. Một nguyên nhân khác không kém phần quan trọng đối với phần đông các chủ đầu tư, các nhà tư vấn và các nhà thầu là những hiểu biết cần thiết về lĩnh vực Hợp đồng trong xây dựng theo tập quán và thông lệ quốc tế còn nhiều khiếm khuyết, đồng thời nhiều vấn đề của Hợp đồng trong xây dựng lại không tách rời những kiến thức liên quan trực tiếp đến quản lý dự án.

Nhằm đáp ứng nhu cầu tìm hiểu về pháp luật hợp đồng trong xây dựng tại Việt Nam, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam tổ chức biên soạn và xuất bản quyển sách “ 100 câu hỏi về hợp đồng trong xây dựng” . Ngoài phần hỏi đáp, quyển sách còn giới thiệu thêm “ Phần phụ lục” nhằm minh họa và chú thích những vấn đề cần thiết liên quan thường gặp trong quá trình soạn thảo và thực hiện hợp đồng xây dựng. Do hạn chế về thời gian và kinh nghiệm, chắc chắn lần xuất bản đầu tiên này không khỏi có những thiếu sót. Tác giả mong nhận được những nhận xét, góp ý của các độc giả nhằm hoàn chỉnh hơn cho những lần xuất bản sau.